Παιδί και Σακχαρώδης Διαβήτης: Η σχολική πρόκληση

5 Απριλίου 2021
Posted by: admin
Category: ΑΡΘΡΑ, ΓΟΝΕΙΣ, ΠΑΙΔΙΑ, ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ, ΣΧΟΛΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ

Ο σακχαρώδης διαβήτης είναι το συχνότερο ενδοκρινικό νόσημα στα παιδιά (2/1000), και στους εφήβους (5/2000), και αποτελεί μια από τις συχνότερες χρόνιες νόσους σε παιδιά, ανεξαρτήτως ηλικίας. Η νόσος οφείλεται στη δυσλειτουργία του παγκρέατος, με αποτέλεσμα την ανεπαρκή ή καθόλου παραγωγή ινσουλίνης, και ως εκ τούτου την αλλαγή του τρόπου ζωής, λόγω καθημερινών ενέσεων, ελέγχου γλυκόζης στο αίμα, και πολλών μορφών αγωγής.

Ο διαβήτης γίνεται τρόπος ζωής. Και εκτός από αυτό, αν κάνεις το διαβήτη φίλο σου, σου διδάσκει να ζεις υγιεινά, να τρως ορθά, να αγαπάς το σώμα σου, να ασχολείσαι με τη γυμναστική, να μην καπνίζεις, να μην καταναλώνεις αλκοόλ, και άλλα πολλά, ΥΠΕΡΟΧΑ πράγματα που θα έπρεπε αντί για διδάγματα να είναι έξεις όλων μας.

Μέχρι, όμως, ο διαβήτης να γίνει φίλος του παιδιού, μπορεί να αποτελέσει ένα δυσβάσταχτο σωματικό, ψυχικό και κοινωνικό φορτίο, κυρίως για το παιδί, αλλά και για την οικογένεια που το στηρίζει.

Οι προκλήσεις κατά τη σχολική φοίτηση

Ειδικότερα για ένα διαβητικό παιδί που ξεκινάει το σχολείο, οι δυσκολίες δεν περιορίζονται μόνο στο σοβαρό θέμα υγείας που διαχειρίζεται, αλλά και στις απότομες αλλαγές που βιώνει κατά την πρώτη σχολική ηλικία. Όμως και αργότερα στο σχολείο, το διαβητικό παιδί μπορεί να αγχωθεί για το πώς θα προσεγγίσει τους φίλους του, για το αν θα το αποδεχτούν, καθώς και για το πώς θα περάσει μια ολόκληρη μέρα στο σχολείο, με ελέγχους στη γλυκόζη του και προγευματικές διορθώσεις στην αγωγή του.

Ένα παιδί με διαβήτη φοβάται την κοινωνική απομόνωση, καθώς θεωρεί ότι η ζωή που ακολουθεί το καθιστά «δακτυλοδεικτούμενο». Οι σκέψεις των μικρών παιδιών γύρω από μια ασθένεια που τα βασανίζει έχουν αρνητικό φορτίο, και οδηγούν σε μια κατάσταση σύγχυσης και άγχους. Δυστυχώς, ένα μικρό παιδί που ακόμη δεν έχει αναπτύξει την κρίση του και την αντίληψή του επαρκώς, θα δυσκολευτεί πολύ να έχει απόλυτα θετική στάση απέναντι στο πρόβλημά του, είτε αυτό λέγεται διαβήτης, είτε λέγεται μαθησιακή δυσκολία, είτε λέγεται παχυσαρκία, και πολλά άλλα. Συνεπώς, γίνεται αντιληπτό πως ένα παιδί σχολικής ηλικίας με διαβήτη, προσπαθεί αφενός να ισορροπήσει στη σχολική του και κοινωνική του ζωή, και αφετέρου να επιτύχει αυτονομία.

Ενδεχόμενα προβλήματα που προκύπτουν από τη φοίτηση ενός διαβητικού παιδιού στο δημοτικό σχολείο συσχετίζονται με την έλλειψη ενημέρωσης των εκπαιδευτικών και του προσωπικού του σχολείου, την επίδραση της ασθένειας στις γνωστικές λειτουργίες του παιδιού, τη φοβία της σχολικής αποτυχίας και την πιθανή απουσία από τα μαθήματα, και τη στάση των εκπαιδευτικών, των συμμαθητών και των γονέων. Ειδικότερα, οι στάσεις των συμμαθητών και των γονέων τους είναι καθοριστικές για τη δημιουργία ενός περιβάλλοντος που θα ευνοήσει την υγιή ανάπτυξη ενός διαβητικού παιδιού. Πολλοί γονείς με παιδιά με διαβήτη αγωνιούν για τα σχόλια των συμμαθητών και τις ψυχολογικές επιπτώσεις πάνω στο παιδί. Μάλιστα, σε πολλές περιπτώσεις, ένα μικρό παιδί με διαβήτη που θα αντιληφθεί ότι ο γονέας του ανησυχεί και αγωνιά, πιθανότατα να επιλέξει να αποκρύψει την ασθένειά του, καθώς θα νιώθει ντροπή. Πώς, λοιπόν, μπορούμε να διαχειριστούμε ως γονείς αλλά και ως εκπαιδευτικοί το διαβητικό παιδί στο σχολείο;

Ο ρόλος των γονέων στην προετοιμασία του παιδιού

Για να αποφευχθούν τα ως άνω προβλήματα που μπορεί να παρουσιαστούν, τόσο οι γονείς αλλά και το σχολείο οφείλουν να κρατήσουν μια συγκεκριμένη στάση απέναντι στο διαβητικό παιδί.

Αρχικά, οι γονείς οι οποίοι νιώθουν ανασφάλεια μπορούν να ζητήσουν βοήθεια από έναν παιδοψυχολόγο ή παιδοψυχίατρο, ο οποίος θα τους κατευθύνει σχετικά με το πώς μπορούν να μιλήσουν στο παιδί τους για το διαβήτη, πριν αυτό πάει στο σχολείο. Όσο πιο έτοιμοι και ορθά προετοιμασμένοι είναι οι γονείς, τόσο πιο έτοιμο θα είναι και το ίδιο το παιδί να αυτονομηθεί. Οι γονείς πρέπει να μιλήσουν στο παιδί τους για την ασθένειά του, εξηγώντας του τί ακριβώς συμβαίνει με το σώμα του, τί ανάγκες έχει, και ποια θα είναι η ρουτίνα του από εδώ και στο εξής.

Μάλιστα, καλό θα είναι το παιδί να μάθει να κάνει τις ενέσεις του και τις μετρήσεις του από μόνο του, πριν φοιτήσει στο δημοτικό, καθώς κάτι τέτοιο θα του δώσει ελευθερία και αυτονομία. Όσον αφορά στις ενέσεις και στην παρακολούθηση του σακχάρου, το παιδί πρέπει να συνηθίσει στο ότι θα κάνει ό,τι πρέπει, μπροστά στον κόσμο, όπου βρίσκεται κάθε φορά, και όχι «κρυφά», στην τουαλέτα, ή κάπου που να μην φαίνεται. Με αυτό τον τρόπο θα αντιληφθεί ότι κανείς δε θα νιώσει οίκτο ή αποστροφή βλέποντάς το να κάνει την ινσουλίνη του, απεναντίας, θα κερδίσει το θαυμασμό των συνομήλικων του, οι οποίοι ως επί το πλείστων φοβούνται τις βελόνες.

Επίσης, όσο περισσότερο μιλούν και συζητούν οι γονείς με το παιδί τους σχετικά με το διαβήτη του, τόσο ευκολότερο καθίσταται για το ίδιο το παιδί να μιλήσει γι’ αυτό αργότερα, να μοιραστεί τις σκέψεις του, τις ανησυχίες του, και να νιώθει άνετα να συζητήσει με τους ανθρώπους που θα συναντά στη ζωή του. Πολύ βοηθητική κίνηση για το παιδί θα μπορούσε να είναι και ο “ρόλος του μεγάλου” που μπορεί να του δοθεί: Οι γονείς μπορούν να εξηγήσουν στο παιδί ότι όχι μόνο δε χρειάζεται να φοβάται και να ντρέπεται, αλλά απεναντίας χρειάζεται να εξηγήσει στους φίλους του τη σημασία του σωστού φαγητού και της υγιεινής ζωής, παίρνοντας το ρόλο του “μεγάλου” και ώριμου παιδιού. Εξάλλου, τα παιδιά σε αυτή την ηλικία εύκολα αγνοούν τις σωστές διατροφικές συνήθειες, και όποιος τις ξέρει και τις ακολουθεί μπορεί να θεωρηθεί ιδιαίτερα τυχερός!

Ο ρόλος του σχολείου στην υγιή φοίτηση του παιδιού με διαβήτη

Όσον αφορά στη συνεργασία γονέων και σχολικής μονάδας, αυτή πρέπει να είναι άμεση και συνεχής. Οι γονείς οφείλουν να ενημερώσουν το δάσκαλο του παιδιού τους και τον σχολικό ιατρό, οι οποίοι με τη σειρά τους οφείλουν να ενημερώσουν όλους τους δασκάλους και διευθυντές της μονάδας για την ύπαρξη διαβητικών παιδιών στο σχολείο. Η σωστή ενημέρωση όλων, ακόμη και όσων δεν εμπλέκονται άμεσα με το παιδί (δασκάλους άλλων τάξεων), θα οδηγήσει στον σχεδιασμό της σωστής αντιμετώπισης της ασθένειας του παιδιού, σε όλη την σχολική του πορεία.

Ιδανικά, κάθε σχολείο οφείλει να προγραμματίζει ενημερώσεις σεμιναριακού τύπου γύρω από το σακχαρώδη διαβήτη, καθώς αποτελεί μια συχνή πάθηση, επομένως είναι πιθανό να φοιτούν περισσότερα του ενός διαβητικά παιδιά σε ένα σχολείο. Επομένως, μια επίσκεψη από κάποιον ενδοκρινολόγο-διαβητολόγο σε μια σχολική μονάδα, με σκοπό την ενημέρωση του συνόλου, θα ήταν μια πολύ ορθή κίνηση εκ μέρους της σχολικής διεύθυνσης. Φυσικά, ένα σχολείο μπορεί να οργανώσει σεμινάρια που αφορούν στη σωστή διατροφή, ανεξαρτήτως ύπαρξης σακχαρώδη διαβήτη. Συνέδρια και ημερίδες με ομιλίες πάνω σε θέματα διατροφής κρίνονται απαραίτητα σε μια σχολική μονάδα, τόσο για τους γονείς και τους δασκάλους όσο και για τα ίδια τα παιδιά. Ένας παιδοδιαιτολόγος ή διατροφολόγος μπορεί αφενός να δώσει στους ενήλικες συμβουλές σχετικά με τις διατροφικές συνήθειες που πρέπει να ακολουθούν τα παιδιά, αλλά και για την παιδική και εφηβική παχυσαρκία (Μεταβολικό Σύνδρομο), και αφετέρου να ενημερώσει τους μαθητές για τις βασικές ομάδες τροφίμων, τα οφέλη τους, τη διατροφή και την άσκηση, και για πολλά άλλα θέματα.

Ιδιαίτερα σημαντικός είναι και ο ρόλος του σχολικού ιατρού, ο οποίος μπορεί να αναλάβει την ενημέρωση της σχολικής μονάδας σχετικά με τις προκλήσεις που μπορεί να αντιμετωπίσει κάποιος, έχοντας ένα διαβητικό παιδί στην τάξη του και στο μάθημα του: Υπογλυκαιμίες, υψηλό σάκχαρο, εκνευρισμό και άγχος του παιδιού, σχολική αποτυχία και απομόνωση. Φυσικά, ο σχολικός ιατρός μπορεί να ενημερώσει και σχετικά με τα γεύματα που ακολουθεί ένα διαβητικό παιδί, και γενικότερα με όλες τις διατροφικές του συνήθειες. Η ύπαρξη του σχολικού ιατρού και η συμβουλευτική εκ μέρους του αποτελούν σπουδαίο “όπλο” κάθε σχολείου, πόσο μάλλον όταν φοιτούν παιδιά με αυτοάνοσα νοσήματα σε αυτό.

Σπουδαίο όπλο του σχολείου αποτελεί και ο ρόλος του σχολικού ψυχολόγου ή/και ειδικού παιδαγωγού, οι οποίοι οφείλουν να ασχοληθούν με την ψυχολογία του διαβητικού παιδιού, και με την μαθησιακή του πορεία, αντίστοιχα. Όπως προαναφέρθηκε, ένα παιδί με διαβήτη στο σχολείο έχει το άγχος του κοινωνικού αποκλεισμού, και σε πολλές περιπτώσεις το πρόβλημα υγείας του μπορεί να το δυσκολέψει μαθησιακά. Οι ειδικότητες αυτές, λοιπόν, οφείλουν να βοηθήσουν το διαβητικό παιδί να διαχειριστεί τα συναισθήματα του, και ταυτόχρονα, μαζί με τους δασκάλους, να οργανώσουν την διδακτέα ύλη με τέτοιο τρόπο, ώστε να μπορεί το παιδί να ακολουθήσει την τάξη, ακόμη και σε περιπτώσεις που θα χρειαστεί να απουσιάσει. Φυσικά, ο ρόλος του σχολικού ψυχολόγου δε σταματάει μόνο στο παιδί: Είναι εκείνος που ενδεχομένως θα χρειαστεί να βοηθήσει τους γονείς του παιδιού στη διαχείριση του άγχους τους και της ανασφάλειας τους, και θα τους δίνει διαρκή ανατροφοδότηση για την πορεία του παιδιού εντός της σχολικής μονάδας. Οι γονείς σίγουρα θα νιώθουν πιο ασφαλής, ξέροντας ότι μπορούν να συζητούν ανά τακτά χρονικά διαστήματα με τον ψυχολόγο του σχολείου, στον οποίο θα μεταφέρουν τους προβληματισμούς τους.

Συνεργασία γονέων, σχολείου και παιδιάτρου

Φυσικά, όπως γίνεται κατανοητό, οι γονείς ενός διαβητικού παιδιού δεν είναι μόνοι τους σε αυτή την καινούρια πραγματικότητα. Σημαντικός αρωγός για αυτούς αποτελεί ο παιδίατρος-διαβητολόγος του παιδιού, ο οποίος είναι υπεύθυνος για το σχεδιασμό της σωστής για το παιδί αγωγής, του καθορισμού των γευμάτων του και την οργάνωση της ημέρας του στο σχολείο. Ο παιδίατρος, μάλιστα, οφείλει να επικοινωνήσει με το σχολικό περιβάλλον του παιδιού, ώστε να ενημερώσει για ιδιαιτερότητές του και τρόπους αντιμετώπισης συγκεκριμένων καταστάσεων, όπως είναι οι υπογλυκαιμίες και η αγωγή τις ημέρες που το παιδί αθλείται. Ο παιδίατρος, πέρα από την εκπαίδευση των γονέων, συμβάλλει ουσιαστικά και στην ενημέρωση της σχολικής μονάδας τόσο γύρω από το διαβήτη, όσο και για άλλα θέματα υγείας που παρουσιάζουν τα παιδιά. Γι’ αυτό και η συνεργασία παιδιάτρων και σχολείου πρέπει να είναι αυτονόητη και συνεχής, και όχι περιστασιακή.

Η σημασία της ψυχραιμίας στη διαχείριση του διαβήτη

Λαμβάνοντας υπόψιν όλα τα παραπάνω, είναι ιδιαίτερα σημαντικό για ένα διαβητικό παιδί που ξεκινά τη σχολική του φοίτηση να νιώθει ασφάλεια, τόσο σωματική όσο και ψυχική. Οι γονείς πρέπει να συζητούν με το παιδί και να του τονίζουν συχνά το ότι η ζωή του είναι εντελώς φυσιολογική, με λίγη προσοχή και σωστή ρουτίνα. Το σχολείο, από την άλλη, οφείλει να προσφέρει το υπόβαθρο για την υγιή φοίτηση του παιδιού, μέσα από τη σωστή ενημέρωση και εκπαίδευση του προσωπικού και την άμεση συνεργασία με τους γονείς. Η δυσκολία που μπορεί να παρουσιαστεί κατά τις πρώτες μέρες του σχολείου είναι παροδική, όπως όλες οι δυσκολίες που εμφανίζονται σε καινούριες καταστάσεις. Η ζωή με το διαβήτη στο σχολείο σύντομα θα γίνει μια καθημερινότητα για το παιδί, και με την σωστή βοήθεια, η καθημερινότητα αυτή δε θα διαφέρει σε τίποτα από αυτή ενός τυπικού παιδιού.