- 27 Απριλίου 2020
- Posted by: admin
- Category: ΝΗΠΙΑΚΗ ΗΛΙΚΙΑ, ΠΑΙΔΙΑ
Η ανάπτυξη ενός βρέφους είναι ταχύτατη και ραγδαία, με τους γονείς συνήθως να μένουν έκπληκτοι μπροστά στις αμέτρητες νέες δυνατότητες και δεξιότητες που αναπτύσσουν τα μωράκια τους-τα πιο έξυπνα και πολυτάλαντα μωρά του κόσμου! Η τόσο γρήγορη αυτή ανάπτυξη- γνωστική, αντιληπτική και κιναισθητική- είναι πολλές φορές η αιτία που ένα μωρό ξυπνάει κατά τις δύσκολες ώρες, δηλαδή μεταξύ 12 τα μεσάνυχτα και 8 το πρωί. Είναι ώρες που οι γονείς θέλουν να ξεκουραστούν, τόσο οι ίδιοι όσο και το παιδί τους, αλλά το τελευταίο αδυνατεί να ηρεμήσει, λόγω υπερφόρτωσης πληροφοριών που έχει δεχθεί μέσα στη μέρα, και ανάγκη επεξεργασίας τους.
Κατά τη νηπιακή ηλικία η ανάπτυξη δε παρουσιάζει τον ίδιο ρυθμό. Παρουσιάζει, όμως, μεγαλύτερη ποικιλία. Οι σημαντικότεροι παράγοντες που καθορίζουν την ανάπτυξη ενός νηπίου είναι η σωματική και πνευματική άσκηση, και η αλληλεπίδραση με το υλικό περιβάλλον και με τους ανθρώπους που συναναστρέφεται. Η νηπιακή ηλικία αποτελεί έναν κομβικό σταθμό, κατά τον οποίο το παιδί θα μάθει βασικούς κανόνες κοινωνικής συμπεριφοράς, θα αρχίσει να οριοθετείται μέσα σε συγκεκριμένα περιβάλλοντα, θα μάθει να εμπιστεύτεται τους ανθρώπους γύρω του και θα ενταχθεί στο κοινωνικό παιχνίδι για πρώτη φορά.
Τι γίνεται όμως σήμερα; Ένα σήμερα στιγματισμένο από έναν “αόρατο” εχθρό, έναν ιό, που όχι μόνο είναι δύσκολο να τον εξηγήσει ένας γονέας στο νηπιακής ηλικίας παιδί του, αλλά αποτελεί και βασικό εμπόδιο στην κοινωνικοποίηση αυτού; Πως θα μπορέσει ένα παιδί νηπιακής ηλικίας να παραμείνει μακριά από τους σημαντικούς συγγενείς του, τη νονά του, το θείο του, το μικρό του ξαδερφάκι; Και πώς θα αντιληφθεί τους λόγους για τους οποίους μένει “αποκομμένο” και περιορισμένο;
Επίσης, πώς θα μπορέσει ένα νήπιο να αναπτύξει και να βελτιώσει τις ικανότητες που έχουν να κάνουν με την κίνηση; Σε αυτή την ηλικία, το παιδί ξεκινά να τρέχει, να ανεβοκατεβαίνει σκάλες, να σκαρφαλώνει και να είναι ιδιαίτερα κινητικό. Και αυτή η κινητικότητα, όσο δυσάρεστη και αν μπορεί να χαρακτηριστεί από τους γονείς, αποτελεί τον τρόπο με τον οποίο το νήπιο αρχίζει να ελέγχει την ταχύτητα, τη δύναμη, το σώμα του.
Πάμε να τα πάρουμε όλα με τη σειρά.
Στη νηπιακή ηλικία, που ονομάζεται αλλιώς προσχολική ηλικία και αφορά παιδιά 3 έως 5,5 ετών, ξεκινά την εμφάνισή του το συνεργατικό παιχνίδι. Κατά το συνεργατικό παιχνίδι, τα παιδιά παίζουν μαζί, χωρίς απαραίτητα να έχουν τον ίδιο στόχο. Μπορεί, δηλαδή, ένα παιδί να παίζει μεμονωμένα, αλλά να αλληλεπιδρά με τα υπόλοιπα παιδιά γύρω του, “συνεταιριστικά”. Κατά το παιχνίδι, με ό,τι κι αν ασχολείται κάθε παιδί, θέτει ερωτήσεις στο διπλανό του, κάνει αναφορές στο παιχνίδι που έχει μπροστά του, και ανταλλάσσουν πληροφορίες για το τί κάνει το κάθε ένα. Επομένως, δεν υπάρχουν επίσημοι κανόνες, αλλά το παιδί αναπτύσσει δεξιότητες όπως η γλωσσική ανάπτυξη, η ικανότητα επίλυσης προβλημάτων, ο σεβασμός και η συνεργασία. Σταδιακά, το συνεργατικό παιχνίδι γίνεται κοινωνικό, και τα παιδιά αρχίζουν πλέον να ενδιαφέρονται περισσότερο τόσο για τη δραστηριότητα, όσο και για τους ανθρώπους με τους οποίους παίζουν. Επισημοποιείται η έννοια της ομάδας, και προκύπτει ασυνείδητα ένας ηγέτης, που καθορίζει το παιχνίδι και κατευθύνει τα παιδιά. Το κοινωνικό παιχνίδι περιλαμβάνει όλες τις προανααφερθέντες δεξιότητες, και προσφέρει στο παιδί όλες τις απαραίτητες δεξιότητες για ομαδική και κοινωνική αλληλεπίδραση. Όσο περισσότερο προχωρά ένα παιδί μέσα στην προσχολική ηλικία, τόσο πιο περίπλοκο γίνεται το παιχνίδι του, αφού δημιουργείται η ανάγκη για μεγαλύτερη αλληλεπίδραση με άλλα παιδιά, αλλά και ενήλικες που παίζουν το ρόλο του μοντέλου ηγεσίας, το οποίο μιμείται το παιδί.
Όλα αυτά είναι σημαντικό να εξηγηθούν, για να μπορέσουμε να απαντήσουμε στο ερώτημα του τι κάνουμε αυτές τις μέρες που τα νήπια μας, οι ‘ηγέτες μας’, δεν έχουν, ίσως, τη δυνατότητα άμεσης αλληλεπίδρασης και κοινωνικού παιχνιδιού.
Αναπόφευκτα τα παιδιά θα δυσκολευτούν περισσότερο, καθώς δεν έχουν την ίδια ευελιξία και δυνατότητα χρήσης μέσων επικοινωνίας όπως είναι το ίντερνετ και όλες οι πλατφόρμες επικοινωνίας. Παρόλα αυτά, η περίοδος κρίσης την οποία διανύουμε, θα περάσει, και ο χρόνος που θα διαρκέσει δε θα είναι τόσο σπουδαίος ώστε να προκαλέσει προβλήματα που δε θα μπορέσουμε να λύσουμε.
Ωστόσο, στη συνέχεια θα προτείνουμε κάποιους τρόπους για να μπορέσουμε να βοηθήσουμε τα μικρά μας παιδιά, όσο αυτά “μένουν σπίτι”.
Ως γονείς, μπορούμε να αναλάβουμε εμείς το ρόλο του συνομήλικου του παιδιού μας, βάζοντας τον εαυτό μας στη διαδικασία ενασχόλησης με κάποιο παιχνίδι που αρέσει σε αυτό. Και βέβαια αυτό είναι κάτι που λίγο πολύ όλοι οι γονείς κάνουν, όμως συνήθως το κάνουν ύστερα από αίτημα του παιδιού, και για συγκεκριμένη ώρα. Τώρα καλούνται οι γονείς να προσκαλέσουν το παιδί στο παιχνίδι: “νιώθω πως θέλω να παίξω μαζί σου, τί θα έλεγες για τα τουβλάκια;”. Όντας δική μας πρωτοβουλία, ο χρόνος και το είδος παιχνιδιού αποκτά τελείως διαφορετική διάσταση από το να μας παρακαλέσει το παιδί να εμπλακούμε σε αυτό. Δίνουμε στο παιδί ελευθερία να διαλέξει τελικά εκείνο το παιχνίδι που θέλει, και παίζουμε μαζί του όπως θα έπαιζε ένα μικρό παιδί αντίστοιχης ηλικίας.
Επίσης, πολύ όμορφη ιδέα, που βοηθά στην ανάπτυξη του φαντασιακού των παιδιών αυτής της ηλικίας, καθώς και της δημιουργικότητάς τους, είναι να ζητήσουμε από τα παιδιά τις δικές τους ιδέες για το τι θα ήθελαν να κάνουν μέσα στη μέρα, και να φτιάξουμε μαζί τους ένα “Πρόγραμμα”, εικονογραφημένο, ίσως σε κάποιο πολύχρωμο χαρτόνι Α4 ή απλώς σε ένα φύλλο από το μπλοκ ζωγραφικής τους. Αν έχουμε τα κατάλληλα μέσα, μπορούμε να τυπώσουμε εικόνες, λέξεις, τίτλους, και να φτιάξουμε ένα οργανόγραμμα, βάσει του οποίου θα περνάμε τη μέρα μας με το παιδί/τα παιδιά μας. Για παράδειγμα, η ημέρα μας θα ξεκινά στις 09.00, όταν θα τρώμε το πρωινό μας. Από τις 10.00 έως και τις 11.00 θα παίξουμε το παιχνίδι Α. Από τις 11.00 μέχρι τις 12.00 θα βοηθήσουμε τη μαμά να πλύνει τα πιάτα. Από τις 12.00 μέχρι τις 14.00 θα παίξουμε το παιχνίδι Β. Από τις 14.00 μέχρι τις 15.00 θα φάμε και θα συζητήσουμε όλοι μαζί.
Μέσω αυτής της ιδέας θα βοηθήσουμε ένα μικρό παιδί να απεγκλωβιστεί από τη σύγχυση που μπορεί να νιώθει, αφού μένει όλη τη μέρα σπίτι και έχει άπλετο ελεύθερο χρόνο που δε ξέρει πως να διαχειριστεί. Ας μην ξεχνάμε ότι τα παιδιά αυτής της ηλικίας δυσκολεύονται με τις έννοιες του χρόνου και του χώρου. Επίσης, θα το παρακινήσουμε να εμπλακεί και σε κάποιες δουλειές του σπιτιού, όταν αυτό είναι εφικτό, ώστε να αναπτύξει δεξιότητες όπως η ευθύνη, το αίσθημα προσφοράς, η ευελιξία και η οργάνωση. Η οπτικοποίηση της καθημερινής ρουτίνας βοηθά στο να θυμάται το παιδί τί έπεται, και να αναπτύσσει την οπτική του μνήμη. Επειδή σε αυτή την ηλικία ενδεχομένως δεν έχει αναπτυχθεί η αναγνωστική ικανότητα, φτιάχνουμε το πρόγραμμα με εικόνες, όπως αναφέρθηκε παραπάνω.
Η εμπλoκή του μικρού παιδιού στις δουλειές του σπιτιού, που υπό διαφορετικές συνθήκες θα ξεκίναγε στη σχολική ηλικία, θα βοηθήσει το παιδί στην ανάπτυξη δεξιοτήτων συνεργασίας (με τους γονείς και τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας), ευθύνης (απέναντι στη δουλειά που έχει αναλάβει) και υπομονής (για τη διεκπεραίωση αυτής της δουλειάς, η οποία θα ακολουθείται από κάποιου είδους επιβράβευση), αφού αυτές τις μέρες κάτι τέτοιο δε μπορεί να αναπτυχθεί μόνο μέσω του κοινωνικού παιχνιδιού με συνομηλίκους.
Εάν είμαστε από τους τυχερούς γονείς που έχουν στο σπίτι τους δεύτερο και τρίτο παιδί, τότε επιδιώκουμε και συντονίζουμε το κοινωνικό παιχνίδι μεταξύ αδελφών. Αδερφάκια ίδιας ηλικίας δε χρειάζονται ιδιαίτερο συντονισμό, καθώς είναι σε θέση από μόνα τους να διαλέξουν το παιχνίδι τους, λόγω κοινών ενδιαφερόντων. Αν, όμως, υπάρχει ηλικιακή απόκλιση μεταξύ των παιδιών μας, τότε ζητάμε βοήθεια και συμβουλές από το μεγαλύτερο παιδί, πετώντας του το μπαλάκι της υπευθυνότητας απέναντι στο αδερφάκι του. Προσοχή! Μιλάμε για υπευθυνότητα και όχι για ευθύνη, καθώς η τελευταία μπορεί να βαρύνει ένα παιδί και να μη γίνει απόλυτα κατανοητή. Εξάλλου, κανένα παιδί δεν πρέπει να νιώσει “πνίξιμο” από τις ευθύνες του αυτές τις ημέρες. Επίσης, ζητάμε από το μεγαλύτερο παιδί βοήθεια στη διαχείριση του μικρότερου, χωρίς, όμως, να του στερούμε την ενδεχόμενη ανάγκη απομόνωσης ή ατομικού παιχνιδιού. Όλα με μέτρο!
Και σε αυτή την περίπτωση, λοιπόν, εκμεταλλευόμαστε το χρόνο μας στο σπίτι, βοηθάμε το μεγαλύτερο παιδί να αναπτύξει δεξιότητες κοινωνικές, οργανωτικές, ατομικής υπευθυνότητας, συντονισμού και ελέγχου, ενώ ταυτόχρονα ωθούμε τα παιδιά αμφότερων ηλικιών προς το κοινωνικό παιχνίδι.
Τι γίνεται, όμως, όσον αφορά την σωματική άσκηση;
Εδώ τα πράγματα είναι λίγο πιο περιορισμένα, ειδικά για όσους δεν έχουν άνεση χώρου στις οικείες τους. Παρόλα αυτά, τίποτα δεν είναι ακατόρθωτο και ανέφικτο!
Εάν έχουμε στο σπίτι μας μπαλκόνι, προσπαθούμε να το εκμεταλλευτούμε με δραστηριότητες που δεν απαιτούν τόσο μεγάλο υπαίθριο χώρο. Ενδεχομένως να επενδύσουμε στην διαδυκτυακή αγορά κάποιας μικρής μπασκέτας, ή ενός στόχου με βελάκια, ή ακόμα και σε μια μικρή πλαστική πισίνα. Ένα παιδί νηπιακής ηλικίας είναι ιδιαίτερα σημαντικό να ομαλοποιήσει τις σωματικές του αναλογίες μέσω της άσκησης, και να εκτονώνεται όσο μπορεί. Επίσης, στα πλαίσια ατομικής ευθύνης και συνεργασίας με τις οδηγίες που λαμβάνουμε όλοι και τηρούμε, μπορεί ένας από τους δυο γονείς να πάρει το παιδί του ή τα παιδιά του, και να βγει στη ύπαιθρο για ελαφρά σωματική άσκηση. Στην περίπτωση αυτή, θα ήταν καλό να έχει προσυμφωνηθεί με το παιδί το πότε και για πόση ώρα θα βγούμε έξω, ώστε να μη δημιουργήσουμε προσδοκίες και αίσθημα απογοήτευσης και να μην περιμένει το παιδί ότι γυρνάμε σε μια κανονικότητα και μπορούμε άφοβα να παίζουμε στις παιδικές χαρές με τους φίλους μας. Δυστυχώς, η σκληρή πραγματικότητα απαγορεύσεων πρέπει να ενταχθεί στη ρουτίνα μας.
Τέλος, μια ακόμη όμορφη ιδέα για όσους γονείς προβληματίζονται σχετικά με το πώς θα απασχολήσουν τα μικρά του παιδάκια στο σπίτι, είναι η…γυμναστική! Βρείτε κάποιο χώρο στο σπίτι σας που θα μπορούσατε να εκμεταλλευτείτε, και κάνετε μαζί με τα μικρά σας διάφορες ασκήσεις, τις οποίες μπορείτε είτε να παρακολουθήσετε μέσω βίντεο στο διαδίκτυο, είτε να ορίσετε μόνοι σας (απλές ασκήσεις όπως πηδηματάκια, αλματάκια, κοιλιακούς, ραχιαίους, κλπ.). Έτσι, όχι μόνο θα περάσετε μια εποικοδομητική ώρα με τα παιδιά σας, αλλά θα τα βοηθήσετε να εκτονωθούν, ενώ ταυτόχρονα θα ασκηθείτε κι εσείς μαζί τους!
Η σημαντικότερη συμβουλή που κανείς μπορεί να δώσει αυτές τις μέρες, είναι η διασφάλιση της οικογενειακής ηρεμίας και η καθημερινή συζήτηση με τα παιδιά μας, ανεξαρτήτως ηλικίας, ώστε να μην αφήσουμε κανένα ερωτηματικό τους να τα βασανίζει, και να τους θυμίζουμε διαρκώς ότι είμαστε δίπλα τους.
Βίκυ Μ. Ματτέ
Φιλόλογος- Ειδική Παιδαγωγός
Υπ.Δρ.ΕΚΠΑ